در این مقاله سعی شده تا از اولین قدم تا آخرین گام احداث و بهره‌برداری جایگاه، مرحله به مرحله پیش برویم. هر کشوری با در نظر گرفتن استانداردهای جامع و کاملی مانند NFPA ، ASME، ANSI، IPS، EN اقدام به تدوین الزامات احداث جایگاه میکند. در ایران نیز با رعایت همین استانداردها شرایط احداث جایگاه سوخت تعیین شده است که در ادامه به تشریح آنها میپردازیم.
ویژگیها و وظایف شخص جایگاه دار
جایگاه سوخت یا به اصطلاح پمپ بنزین در زمره کسب و کارهای خرده فروشی قرار می‌گیرد. فرد جایگاه دار ملزم به داشتن شرایطی است که به صورت موردی در پایین آورده شده است:
- تابعیت جمهوری اسلامی ایران در مورد اشخاص حقیقی.
- تدین به دین مبین اسلام یا یکی از ادیان رسمی کشور.
- عدم سوء پیشینه در محاکم قضایی و انتظامی و عدم اشتهار به فساد اخلاقی و مالی.
- عدم اعتیاد به مواد مخدر.
- وابستگان درجه اول خانواده معظم شهدا، جانبازان، آزادگان و ایثارگران در شرایط مساوی در اولویت قرار دارند.
باید در نظر داشت که جایگاه سوخت از مراکز حساس به حساب می‌آید. طبیعی است که چه از لحاظ ایمنی و چه از لحاظ امنیتی سختگیری‌هایی در رابطه با فرد جایگاه دار و شرایط اختصاصی جایگاه انجام پذیرد. از جمله این موارد می‌توانیم به شرایط زیر اشاره کنیم:
- ارائه سند ثبتی زمین یا مجوز معتبر استفاده از زمین توسط یکی از ادارات ثبت اسناد، شهرداری، مسکن و شهرسازی، منابع طبیعی و سازمان اوقاف یا ارائه سرقفلی از سازمان پایانه ها (برای جایگاه‌های درون پایانه)
- تعهد محضری مبنی بر عدم اعتراض نسبت به کمبود درآمد ناشی از فروش فرآورده و تعهد ارایه سند قطعی زمین
- ارائه پاسخ استعلام از ادارات و سازمان‌های ذیربط همچون شهرداری برای جایگاه‌های شهری و راه و ترابری (سازمان پایانه‌ها) برای خارج از شهر
پس از تقاضای فرد و بررسی مدارک و شرایط، موافقت اصولی شرایط احداث جایگاه سوخت نقطه عرضه به نام متقاضی صادر میگردد. فرد متقاضی تا آغاز بهره برداری حق انتقال آن به غیر به هر عنوان ( فروش، وکالت، هبه، شراکت و…) را نخواهد داشت. مدت اعتبار موافقت اصولی شرایط احداث جایگاه نقطه عرضه شش ماه بوده و تمدید اعتبار آن برای حداکثر یکبار (در صورت احراز پیشرفت فیزیکی و در دست اقدام بودن مراحل کار) انجام می‌پذیرد. لازم به ذکر است آغاز بهره برداری از جایگاه نیاز به صدور مجوز جداگانه دارد.
متقاضی ساخت جایگاه میتواند طرح دلخواه را در ساختمان جایگاه پیاده سازی کند که جلوتر در رابطه با این موضوع مفصلا صحبت خواهیم کرد. همچنین متقاضی میتواند برای بالا بردن درجه جایگاه خود و بهره‌مندی از مزایای مربوطه از الگوهای تعیین شده استفاده کند.
مدارک لازم جهت احداث جایگاه سوخت
مدارکی که شخص متقاضی جایگاه ملزم به ارائه آنها است به شرح زیر است:
- تصویر کارت پایان خدمت یا معافیت دائم
- فیش واریزی بیست میلیون ریال به عنوان سپرده حسن انجام کار به حساب معرفی شده از طرف شرکت نفت
- کپی سند ثبتی زمین یا مجوز معتبر استفاده از زمین از ادارات و ارگانهای دولتی
- کروکی کامل زمین پیشنهادی
- فرم تکمیل شده درخواست و تعهد نامه ثبتی
- ارائه موافقت اصولی از سازمان حمل و نقل پایانه ها برای متقاضیان احداث جایگاه در محورهای مواصلاتی
اگر متقاضی شرکت باشد علاوه بر موارد بالا مدارک زیر نیز باید ارائه شود:
- اساسنامه شرکت
- آخرین صورت جلسه مجمع عمومی
- بریده روزنامه
- آگهی ثبت شرکت
- آگهی ثبت شرکت
- آگهی آخرین تغییرات شرکت نیز باید ضمیمه شود.
بعد از پیش رفتن مراحلی از اخذ مجوز لازم است تا نقشه‌های مربوط به جایگاه تهیه و ارائه گردد؛نقشه های لازم
- نقشه جانمایی جایگاه و جزئیات اجرایی محوطه جایگاه
- نقشه P&ID جایگاه
- نقشه طبقه بندی مناطق خطر
- نقشه ایزومتریک لوله کشی
- نقشه طراحی و نصب و جزئیات مخزن
- نقشه سیستم توزیع الکتریکی
- نقشه سیستم اطفا و اعلان حریق
- نقشه سیستم اتصال به زمین جایگاه
- نقشه سیستم قطع اضطراری جایگاه
همانطور که در بالا گفته شد پس از پایان تمام مراحل، برای آغاز بهره برداری نیز نیاز به صدور مجوز از طرف شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ایران است. برای صدور مجوز آغاز بهره برداری لازم است تا موارد زیر حتما انجام گیرد:
- برنامه بازرسیهای کامل دورهای از تجهیزات و محل جایگاه سوخت برای مقاطع روزانه، هفتگی، ماهانه، سه ماه، شش ماه، یکساله بر حسب نوع دستگاه تنظیم و ارائه گردد.
- ساز و کار مناسب و مد نظر متقاضی جهت نظارت بر حسن اجرای نقشه‌ها پیشنهاد و به تصویب برسد.
- پس از تایید مستندات و نقشه‌های طراحی و اتمام شرایط احداث جایگاه، کنترل صحت عملکرد و تطبیق شرایط با مستندات تایید شده، ضروری است.
- برگه آزمایشات مورد نیاز که توسط مراجع معتبر تایید گردیده باشد جزء مدارک راه اندازی بوده و حداقل شامل موارد زیر باشد.
- نصب صحیح تمامی تجهیزات
- نصب تمامی تابلو و علائم راهنما و هشدار دهنده
- نصب و تست سیستم نشت یاب
- نصب و تست سیستم اعلان و اطفاء حریق
- گزارش ارزیابی ریسک
- نصب و تست سیستمهای قطع اضطراری
- تست و آزمون هیدرواستاتیک مخزن و لوله کشی فرآورده
- تست و آزمون سیستم زمینجایگاه سوخت
مراحل صدور مجوز احداث
- مراجعه متقاضی به معاونت بازرگانی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه
- تکمیل فرم درخواست و ارائه مداک به معاونت بازرگانی
- بررسی مدارک توسط معاونت بازرگانی
- بازدید از زمین پیشنهادی توسط کارشناسان فنی و ایمنی و بازرگانی شرکت
- اعلام پذیرش متقاضی و معرفی جهت اخذ استعلام از شهرداری
- طراحی جایگاه سوخت تحت نظارت و مسئولیت مهندسین مشاور مورد تایید سازمان نظام مهندسی با رعایت استانداردهای الزامی شرکت در بخش ساختمان، برق، مکانیک، ابزار دقیق و عمومی
- دریافت پاسخ استعلام و نقشه‌های طراحی شده توسط مشاورین بخش خصوصی جهت تایید نهایی مهندسی و ایمنی منطقه
- صدور مجوزات احداث
زمین مناسب جایگاه سوخت
موضوع قابل توجه این است که نوع و اندازه جایگاه سوخت با توجه به موقعیت زمین و نیاز منطقه، توسط شرکت پخش فرآورده‌های نفتی تعیین میشود. نوع جایگاه از لحاظ سوخت تحویلی (بنزین، گازوئیل و CNG)، اتاقکی و… در تعداد سکوهای مختلف مشخص میشود. زمین مورد نظز برای جایگاه سوخت Fuel station construction باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد که چند نمونه از این ویژگیها را به اختصار توضیح می‌دهیم. (در قسمتهای بعدی به توضیح کامل این ویژگیها میپردازیم)
- زمین پیشنهادی از مراکزی که با کار گرم و شعله مستقیم (جوشکاری، نانوایی و …) در ارتباط هستند فاصله مناسب داشته باشد.
- خیابان دسترسی به جایگاه می‌بایست قابلیت مانور نفتکش را داشته باشد.
- حریم برق فشار قوی، لوله‌های انتقال گاز و خطوط راه آهن رعایت شده باشد.
- زمین نباید در حریم رودخانه باشد.
- زمین نباید در محل تقاطع و پیچ‌های تند قرار داشته باشد.
در مقاله‌های بعدی به بخش طراحی و اجرا در حوزه طراحی جایگاه سوخت، ورود پیدا خواهیم کرد. این قسمت را می‌توان به سه دسته: 1. معماری و عمرانی 2. مکانیکی و برقی 3. ایمنی و حفاظتی؛ تقسیم بندی کرد. هر کدام از این دسته‌ها در خصوص احداث جایگاه سوخت به صورت جداگانه در محتواهای بعدی مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت.
توضیحات
نقشه P&ID : P& ID مخفف Piping and instrumentation diagram است که برای نمایش نوع تجهیزات و نحوه اتصال آنها به هم به کار میرود.
آزمون هیدرواستاتیک: به آزمایش مخصوصی گفته میشود که بر روی تجهیزاتی مانند لوله ها و مخازن تحت فشار، بویلرها، سیلندر گاز و … انجام میشود. به طور خلاصه نشان میدهد که وسیله مورد نظرمان میتواند تحت فشار نامی کار کند یا خیر.
