مسیر و شرایط احداث پمپ بنزین تنها به خرید زمین و نصب چند دستگاه دیسپنسر سوخت ختم نمی‌شود. این فرآیند نیازمند آشنایی کامل با الزامات قانونی، استانداردهای فنی، ضوابط ایمنی، مسائل اقتصادی و آگاهی از تجهیزات موردنیاز است.
در این مقاله از گروه نفت ابزار، تلاش داریم به صورت گام‌به‌گام و با زبانی ساده، تمامی مراحل احداث جایگاه سوخت را از انتخاب محل مناسب برای ساخت پمپ بنزین و اخذ مجوزها تا برآورد هزینه‌ها و نکات کلیدی ساخت به‌طور کامل ارائه دهیم تا بتوانید با دیدی روشن و واقع‌بینانه تصمیم‌گیری نمایید. چرا که انتخاب زمین مناسب، کیفیت بالای ساخت و ارائه خدمات مطلوب به مشتری، نقش بسیار مهمی در موفقیت بلندمدت جایگاه و هزینه احداث پمپ بنزین ایفا می‌کنند.
انتخاب نوع پمپ بنزین جهت احداث
جایگاه‌های سوخت در ایران عمدتاً بر اساس نوع سوخت و نحوهٔ بهره‌برداری تقسیم‌بندی می‌شوند. رایج‌ترین نوع، جایگاه سوخت بنزین و گازوئیل است که در آن هر دو سوخت مایع عرضه می‌شوند و معمولاً چند سکو دارد.
از نظر ساختاری نیز، می‌توان جایگاه‌ها را به سنتی (ساخته‌شده در محل) و پیش‌ساخته (کانتینری یا سریع‌النصب) تقسیم کرد که نوع پیش‌ساخته در زمان کوتاه‌تری قابل بهره‌برداری است. در همه انواع فوق، الزامات ایمنی و مقررات ملی ساختمان و استانداردهای صنایع نفت باید رعایت شوند. انواع پمپ بنزین‌های تولیدی شرکت نفت ابزار را می‌توانید از طریق لینک‌های زیر مشاهده کنید:
مراحل اجرایی احداث پمپ بنزین
مراحل اجرایی احداث پمپ بنزین به ترتیب زیر قابل انجام است.
- انتخاب و آماده‌سازی زمین
- اخذ مجوزهای تغییر کاربری زمین از سازمان‌های مربوطه
- دریافت موافقت نامه اصولی از شرکت ملی پخش و فرآورده های نفتی ایران (niopdc.ir)
- ساخت سکوها و ساختمان‌ها و محوطه‌سازی
- نصب تجهیزات سوخت‌رسانی
- اجرای کارهای جزئی شامل قرار دادن مخازن زیرزمینی، اتصال خطوط لولهٔ انتقال سوخت، نصب دیسپنسرها و تابلوهای راهنمایی.
- نصب تأسیسات الکتریکی جایگاه سوخت
- راه‌اندازی تابلوهای برق، سیستمهای اندازه‌گیری و کنترل، دوربین‌های مداربسته و سیستمهای نظارت بر ایمنی.
- تامین سوخت موردنیاز جایگاه سوخت
- انجام تست‌های عملکردی و ایمنی شامل آزمون‌های هیدرواستاتیک مخازن و لوله‌ها، چک کردن سیستمهای اطفاء حریق پمپ بنزین و در نهایت تحویل جایگاه برای بهره‌برداری.
مدارک و مجوزهای لازم جهت احداث جایگاه سوخت
مدارک و مجوزهایی که شخص حقیقی و یا شرکتی قصد احداث پمپ بنزین برای آن را دارد در ادامه بررسی شده است.
- تصویر کارت پایان خدمت یا معافیت دائم
- فیش واریزی بیست میلیون ریال به عنوان سپرده حسن انجام کار به حساب معرفی شده از طرف شرکت نفت
- کپی سند ثبتی زمین یا مجوز معتبر استفاده از زمین از ادارات و ارگانهای دولتی
- کروکی کامل زمین پیشنهادی
- فرم تکمیل شده درخواست و تعهد نامه ثبتی
- ارائه موافقت اصولی از سازمان حمل و نقل پایانه ها برای متقاضیان احداث جایگاه در محورهای مواصلاتی
اگر متقاضی شرکت باشد علاوه بر موارد بالا مدارک زیر نیز باید ارائه شود:
- اساسنامه شرکت
- آخرین صورت جلسه مجمع عمومی
- بریده روزنامه
- آگهی ثبت شرکت
- آگهی ثبت شرکت
- آگهی آخرین تغییرات شرکت نیز باید ضمیمه شود.
بعد از پیش رفتن مراحلی از اخذ مجوز لازم است تا نقشه‌های مربوط به جایگاه تهیه و ارائه گردد، این نقشه‌ها شامل:
- نقشه جانمایی جایگاه و جزئیات اجرایی محوطه جایگاه
- نقشه P&ID جایگاه
- نقشه طبقه بندی مناطق خطر
- نقشه ایزومتریک لوله کشی
- نقشه طراحی و نصب و جزئیات مخزن
- نقشه سیستم توزیع الکتریکی
- نقشه سیستم اطفا و اعلان حریق
- نقشه سیستم اتصال به زمین جایگاه
- نقشه سیستم قطع اضطراری جایگاه
الزامات ضروری قبل از بهره برداری از پمپ بنزین
پس از پایان تمام مراحل، برای آغاز بهره‌برداری نیز نیاز به صدور مجوز از طرف شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ایران است. جهت صدور مجوز آغاز بهره برداری لازم است تا موارد زیر حتما انجام گیرد:
- برنامه بازرسیهای کامل دورهای از تجهیزات و محل جایگاه سوخت برای مقاطع روزانه، هفتگی، ماهانه، سه ماه، شش ماه، یکساله بر حسب نوع دستگاه تنظیم و ارائه گردد.
- ساز و کار مناسب و مد نظر متقاضی جهت نظارت بر حسن اجرای نقشه‌ها پیشنهاد و به تصویب برسد.
- پس از تایید مستندات و نقشه‌های طراحی و اتمام شرایط احداث جایگاه، کنترل صحت عملکرد و تطبیق شرایط با مستندات تایید شده، ضروری است.
- برگه آزمایشات مورد نیاز که توسط مراجع معتبر تایید گردیده باشد جزء مدارک راه اندازی بوده و حداقل شامل موارد زیر باشد.
- نصب صحیح تمامی تجهیزات
- نصب تمامی تابلو و علائم راهنما و هشدار دهنده
- نصب و تست سیستم نشت یاب
- نصب و تست سیستم اعلان و اطفاء حریق
- گزارش ارزیابی ریسک
- نصب و تست سیستمهای قطع اضطراری
- تست و آزمون هیدرواستاتیک مخزن و لوله کشی فرآورده
- تست و آزمون سیستم زمین جایگاه سوخت
مراحل صدور مجوز احداث جایگاه سوخت
مراحلی که فرد متقاضی جهت دریافت مجوز پمپ بنزین باید طی کند به شرح زیر است.
- مراجعه متقاضی به معاونت بازرگانی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه
- تکمیل فرم درخواست و ارائه مداک به معاونت بازرگانی
- بررسی مدارک توسط معاونت بازرگانی
- بازدید از زمین پیشنهادی توسط کارشناسان فنی و ایمنی و بازرگانی شرکت
- اعلام پذیرش متقاضی و معرفی جهت اخذ استعلام از شهرداری
- طراحی جایگاه سوخت تحت نظارت و مسئولیت مهندسین مشاور مورد تایید سازمان نظام مهندسی با رعایت استانداردهای الزامی شرکت در بخش ساختمان، برق، مکانیک، ابزار دقیق و عمومی
- دریافت پاسخ استعلام و نقشه‌های طراحی شده توسط مشاورین بخش خصوصی جهت تایید نهایی مهندسی و ایمنی منطقه
- صدور مجوزات احداث
زمین مناسب جهت احداث جایگاه سوخت
موضوع مهم دیگر این است که نوع و اندازه جایگاه سوخت با توجه به موقعیت زمین و نیاز منطقه، توسط شرکت پخش فرآورده‌های نفتی تعیین می‌شود. نوع جایگاه از لحاظ سوخت تحویلی (بنزین، گازوئیل و CNG)، اتاقکی و… در تعداد سکوهای مختلف مشخص می‌شود. زمین مورد نظر برای جایگاه سوخت باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد که چند نمونه از این ویژگیها را به اختصار توضیح می‌دهیم.
- زمین پیشنهادی از مراکزی که با کار گرم و شعله مستقیم (جوشکاری، نانوایی و …) در ارتباط هستند فاصله مناسب داشته باشد.
- خیابان دسترسی به جایگاه می‌بایست قابلیت مانور نفتکش را داشته باشد.
- حریم برق فشار قوی، لوله‌های انتقال گاز و خطوط راه آهن رعایت شده باشد.
- زمین نباید در حریم رودخانه، مسیرهای سیلاب باشد.
- زمین نباید در محل تقاطع و پیچ‌های تند قرار داشته باشد.
تجهیز کردن پمپ بنزین
پس از دریافت مجوزها و انتخاب محل مناسب و موارد اشاره شده، نیاز به تکمیل کردن جایگاه سوخت خود با تجهیزات موردنیاز داریم. احداث یک جایگاه سوخت بدون داشتن تجهیزات استاندارد و مناسب نه‌تنها امکان‌پذیر نیست، بلکه می‌تواند منجر به مشکلات جدی ایمنی، نارضایتی مشتریان و حتی عدم دریافت مجوز بهره‌برداری شود. شرکت نفت ابزار با تجهیز بیش از 3000 جایگاه سوخت در هدف در کنار شما خواهد بود. در ادامه مهم‌ترین تجهیزات لازم برای ساخت پمپ بنزین را بررسی می‌کنیم:
- مخازن ذخیره سوخت
- دیسپنسر پمپ بنزین
- تجهیزات الکتریکی جایگاه سوخت، سیستم های برقی و استاندارد ها
- سیستم مدیریت و کنترل فروش
- تجهیزات جانبی و پشتیبان
- نردبان دسترسی به دریچه‌های مخزن
- دوربین مداربسته و سیستم نظارت تصویری
- تابلوهای راهنمای مشتریان و نرخ سوخت
- سطل شن و جعبه کمک‌های اولیه
- چراغ‌های روشنایی محوطه و سکوها
نکته قابل توجه این است، تمام تجهیزات مورداستفاده در جایگاه سوخت باید دارای استاندارد ملی ایران و تأییدیه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی باشند. همچنین نصب و راه‌اندازی آن‌ها باید توسط پیمانکاران مجاز و با حضور ناظر فنی انجام شود.
ویژگی ها و وظایف شخص جایگاه دار
جایگاه سوخت یا به اصطلاح پمپ بنزین در زمره کسب و کارهای خرده فروشی قرار می‌گیرد. فرد جایگاه دار ملزم به داشتن شرایطی است که به صورت موردی در پایین آورده شده است:
- تابعیت جمهوری اسلامی ایران در مورد اشخاص حقیقی.
- تدین به دین مبین اسلام یا یکی از ادیان رسمی کشور.
- عدم سوء پیشینه در محاکم قضایی و انتظامی و عدم اشتهار به فساد اخلاقی و مالی.
- عدم اعتیاد به مواد مخدر.
- وابستگان درجه اول خانواده معظم شهدا، جانبازان، آزادگان و ایثارگران در شرایط مساوی در اولویت قرار دارند.
باید در نظر داشت که جایگاه سوخت از مراکز حساس به حساب می‌آید. طبیعی است که چه از لحاظ ایمنی و چه از لحاظ امنیتی سختگیری‌هایی در رابطه با فرد جایگاه دار و شرایط اختصاصی جایگاه انجام پذیرد. از جمله این موارد می‌توانیم به شرایط زیر اشاره کنیم:
- ارائه سند ثبتی زمین یا مجوز معتبر استفاده از زمین توسط یکی از ادارات ثبت اسناد، شهرداری، مسکن و شهرسازی، منابع طبیعی و سازمان اوقاف یا ارائه سرقفلی از سازمان پایانه ها (برای جایگاه‌های درون پایانه)
- تعهد محضری مبنی بر عدم اعتراض نسبت به کمبود درآمد ناشی از فروش فرآورده و تعهد ارایه سند قطعی زمین
- ارائه پاسخ استعلام از ادارات و سازمان‌های ذیربط همچون شهرداری برای جایگاه‌های شهری و راه و ترابری (سازمان پایانه‌ها) برای خارج از شهر
پس از تقاضای فرد و بررسی مدارک و شرایط، موافقت اصولی شرایط احداث جایگاه سوخت نقطه عرضه به نام متقاضی صادر میگردد. فرد متقاضی تا آغاز بهره برداری حق انتقال آن به غیر به هر عنوان ( فروش، وکالت، هبه، شراکت و…) را نخواهد داشت. مدت اعتبار موافقت اصولی شرایط احداث جایگاه نقطه عرضه شش ماه بوده و تمدید اعتبار آن برای حداکثر یکبار (در صورت احراز پیشرفت فیزیکی و در دست اقدام بودن مراحل کار) انجام می‌پذیرد. لازم به ذکر است آغاز بهره برداری از جایگاه نیاز به صدور مجوز جداگانه دارد.
متقاضی ساخت جایگاه می‌تواند طرح دلخواه را در ساختمان جایگاه پیاده سازی کند که جلوتر در رابطه با این موضوع مفصلا صحبت خواهیم کرد. همچنین متقاضی می‌تواند برای بالا بردن درجه جایگاه خود و بهره‌مندی از مزایای مربوطه از الگوهای تعیین شده استفاده کند.
چالش‌ها و مشکلات رایج در مسیر احداث پمپ بنزین
احداث پمپ بنزین به دلیل حساسیت‌های فنی و امنیتی معمولاً با چالش‌هایی همراه است. روند اخذ مجوزها طولانی و مستلزم طی مراحل اداری متعدد در سازمان‌های مختلف (نفت، شهرداری، محیط زیست و…) است که گاهی به تأخیر منجر می‌شود. از طرف دیگر، تأمین سرمایه مورد نیاز با وجود نوسانات قیمت تجهیزات و ارز دشوار است. در بخش اجرایی نیز ممکن است با مشکلاتی مانند تأخیر در تأمین تجهیزات، پیچیدگی امور خاکی به دلیل کیفیت نامناسب زمین، یا عدم وجود نیروی متخصص مواجه شد. علاوه بر این، رقبای منطقه‌ای (جایگاه‌های همسایه) و تغییرات سیاست‌گذاری در قیمت سوخت نیز از عوامل تأثیرگذار بر سودآوری هستند. بنابراین، مدیریت دقیق ریسک‌های حقوقی، مالی و فنی ضروری است.
در این راستا شرکت نفت ابزار، بزرگترین تولید کننده تجهیزات جایگاه های توزیع سوخت و انواع دیسپنسر و تلمبه‌های بنزین در کشور، در این مسیر همراه و پشتیبان شما خواهد بود تا با تجهیز مناسب و ایمن جایگاه سوختتان، سودآوری و موفقیت را برای جایگاه خود کسب کنید.
برآورد هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری در احداث پمپ بنزین
برآورد سرمایه به نوع جایگاه و تعداد سکو بستگی دارد. بر اساس گزارش‌ها، برای هر سکو در یک جایگاه پیش‌ساخته مبلغی بین ۵۰۰ تا ۶۵۰ میلیون تومان هزینه می‌شود. یک جایگاه سنتی ممکن است به دلیل هزینه‌های بیشتر ساخت و ساز، تا دو برابر این مقدار نیاز داشته باشد. علاوه بر آن، هزینه خرید زمین، زیرساخت‌ها، مجوزها و تجهیزات ایمنی، تاسیسات مکانیکی و دیسپنسرهای توزیع سوخت نیز باید در نظر گرفته شود.
جهت کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌کنیم مقاله هزینه احداث پمپ بنزین یا جایگاه سوخت چقدر است؟ را مطالعه فرمایید.
نکات مهم در ساخت یک جایگاه توزیع سوخت
در طراحی بخش‌های گوناگون یک جایگاه توزیع فرآورده‌های سوختی باید نکات و استانداردهای مختلفی را در نظر گرفت. از جمله این نکات و استانداردهای احداث جایگاه سوخت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رعایت استانداردهای NFPA30 و NFPA30A در فاصله‌گذاری ها و سایر موارد مرتبط
- طراحی جایگاه حتما با در نظر گرفتن بر قانونی جاده‌ها و اصلاحی خیابان ها انجام گردد.
- کف محوطه جایگاه توزیع سوخت شامل محوطه مخازن، سکوی عرضه فرآورده، محل احداث کیوسک و محل استقرار خودرو و نفتکش در ترازی بالاتر از گذرهای اطراف قرار داشته باشند.
- بکارگیری کیوسک جهت نصب تجهیزات کنترل و راهبری و همچنین استقرار کارکنان جایگاه لازم است.
- سایبان با ابعاد مناسب نیز در محل سکوی عرضه فرآورده نیز توصیه شده است.
- محوطه پمپ بنزین لازم است، دارای شیب بندی مناسب (حداقل یک درصد) جهت هدایت آب های سطحی به بیرون باشند.
- محدوده استقرار خودروها در مجاورت سکوی عرضه سوخت و محل استقرار نفتکش در هنگام تخلیه باید با جدول گذاری مناسب از اطراف جدا گردیده و فاقد شیب طولی باشد.
- براساس طول و ظرفیت نفتکش تغذیه کننده مخزن جایگاه سوخت تعیین گردد.
- لازم است مخزن جایگاه سوخت، در داخل حوضچه بتنی مسلح ایزوله دفن شود.
- در مناطقی که سطح آب های زیرزمینی بالا هستند؛ علاوه بر افزایش حجم بتن ریزی در داخل حوضچه، مخازن با میلگردهایی در داخل بتن مهار می شوند.
- در صورت استفاده از مخازن دوجداره به حوضچه بتنی نیاز نمی‌باشد.
- سطح روی محوطه مخزن سوخت باید با طراحی مناسب در برابر تردد خودروها با بار متمرکز حداقل 10 تن مقاوم باشد.
- کلیه لوله کشی ها و کابل هایی که در مسیر تردد خودروها واقع هستند باید در کانال های بتنی قرارگرفته و روی این کانال ها نیز با دال بتنی حتما پوشیده شوند.
- کلیه کانال های لوله های فرآورده و کابل های برق با ماسه بادی انباشته شوند.
- لازم است کف محوطه محل تردد خودرو در پمپ بنزین با بتن مسلح به ضخامت حداقل 20 سانتیمتر و با لایه سخت کننده رنگی پوشش داده شود.
- در محل احداث جایگاه های کوچک لازم است کانال بتنی مقاوم در برابر حریق و انفجار حتما ایجاد گردد تا از انشعابات شهری ( کابل های مخابرات، برق و لوله های گاز و آب) که در محدوده جایگاه سوخت قرار دارند، محافظت شود.
- کلیه مصالح مورد استفاده در ساختمان ها، سایبان ها و محوطه جایگاه باید غیر قابل اشتعال و به تایید مراجع ذیصلاح برسد.
- باید سایبان مناسب در محوطه جایگاه جهت پیشگیری از تابش مستقیم آفتاب بر روی سیستمهای بارگیری فرآورده (به منظور کاهش بخارات و گازها در اثر گرما) و همچنین پیشگیری از مواجهه کارکنان با تشعشعات خورشیدی، نصب شود.
- مجهز بودن سرویس‌های بهداشتی و تعداد کافی توالت ( به ازاء هر 4 دیسپنسر سوخت، حداقل 1 واحد و بیش از 9 دیسپنسر سوخت 3 واحد به ازای هر جنس (زن و مرد))
- در نظر گرفتن امکانات رفاهی اعم از حمام، رختکن و سالن غذاخوری مناسب برای کارکنان الزامی است.
سوالات متداول
آیا فرد حقیقی می‌تواند پمپ بنزین احداث کند؟
بله، احداث پمپ بنزین توسط فرد حقیقی کاملاً امکان‌پذیر است. برخلاف تصور رایج که این کار فقط در اختیار نهادها یا شرکت‌های دولتی است، افراد حقیقی هم می‌توانند با داشتن شرایط لازم اقدام به تأسیس جایگاه سوخت کنند.
چقدر زمان می‌برد تا مجوزهای احداث پمپ بنزین کامل شوند؟
مدت‌زمان اخذ مجوزهای لازم برای احداث جایگاه سوخت به‌طور میانگین بین ۶ تا ۱۲ ماه طول می‌کشد؛ اما این زمان بسته به محل اجرای پروژه، تکمیل بودن مدارک و هماهنگی دستگاه‌های اجرایی ممکن است کوتاه‌تر یا طولانی‌تر شود.
سودآوری پمپ بنزین در شهرهای کوچک چگونه است؟
سودآوری جایگاه سوخت در شهرهای کوچک وابسته به چند عامل کلیدی مانند: رقابت کمتر (معمولاً تعداد پمپ بنزین‌ها در شهرهای کوچک کمتر است، پس مشتریان ثابت بیشتری جذب می‌شوند.)، هزینه راه‌اندازی پایین‌تر، مقدار تقاضا برای سوخت و غیره دارد.
اگر جایگاه در موقعیت مکانی مناسب (مثلاً مسیر ترانزیتی یا تنها پمپ بنزین یک منطقه) احداث شود، می‌تواند بسیار سودآور باشد.