شرایط و الزامات ایمنی در احداث جایگاه سوخت
جایگاه سوخت به عنوان یک خرده فروش مواد اشتعال پذیر که به صورت مستقیم و همزمان با مردم و مواد اشتعال پذیر سر و کار دارد، باید از بالاترین سطح ایمنی برخوردار باشد. در مقالات قبل استانداردها و ایمنی تجهیزات برقی و مکانیکی پمپ بنزین را بررسی نمودیم. در این مقاله نیز به بررسی استانداردها و تجهیزات مربوط به ایمنی یک جایگاه سوخت می پردازیم.
طبقه بندی مناطق خطر جایگاه سوخت
برای تدوین استاندارد هر چه بهتر ایمنی جایگاه سوخت نیاز است تا مناطق خطر در یک جایگاه سوخت به صورت دقیق تعیین گردند. این مناطق خود به سه دسته جداگانه تقسیم می‌شوند. به طور کلی مناطق به محل‌هایی گفته می‌شود که در آنجا به دلیل وجود دائمی فرآورده یا بخارات قابل اشتعال ناشی از آن و یا احتمال وجود آن، نصب تجهیزات مستلزم اتخاذ تمهیدات و تبعیت از استانداردهای مرتبط می‌باشد. این مناطق را می‌توانیم به صورت زیر تقسیم بندی نماییم:
- ناحیه صفر: ناحیه ای که مخلوط گاز قابل انفجار بطور دائم موجود و یا انتظار می‌رود که برای مدت طولانی موجود باشد و یا چنین شرایطی به دفعات در دوره‌های کوتاه رخ دهد.
- ناحیه یک : ناحیه ای که در طی کار عادی، می‌توان وجود متناوب یا گاهی مخلوط گاز قابل انفجار را انتظار داشت.
- ناحیه دو : ناحیه ای که در طی کار عادی وجود متناوب یا گاهی مخلوط گاز قابل انفجار انتظار نمی‌رود و یا چنین شرایطی به دفعات بسیار کم و در مدت کوتاه رخ می‌دهد.
میزان گسترش مناطق خطر جایگاه سوخت
منشاء خطر و محل هایی که احتمال پراکندگی فرآورده و بخارات سوخت وجود دارد باید شناسایی گردند و بر اساس میزان خطرات آن مناطق، تجهیزات منصوب، اتصالات فرآیند تخلیه، عملیات روتین تعمیر و نگهداری و سوخت گیری وسایل نقلیه حین طراحی مد نظر قرار بگیرند.
نفتکش در حال تخلیه
همانطور که در شکل مشاهده می نمایید گسترش، میزان و محدوده خطر برای نفتکش در حال تخلیه سوخت نشان داده شده است و بر مبنای موارد ذکر شده در زیر می‌باشد:
- محل در نظر گرفته شده برای استقرار نفتکش حین طراحی باید نزدیک به محل تخلیه، دارای تهویه کافی و ترجیحا در فضای باز، باشد.
- محل استقرار نفتکش باید بگونه‌ای طراحی شود که شلنگ‌های مورد استفاده برای تخلیه در کوتاه ترین حالت ممکن باشند.
تا زمانی که فرآورده در محل تخلیه ریخته نشود، احتمال وجود بخارات قابل اشتعال در محل کم بوده و آن محدوده برای ورود نفتکش ایمن می باشد. در صورتی که فرآورده ریخته شود، احتمال وجود بخارات بالا رفته و منطقه ایمن به ناحیه دوم تبدیل می گردد و نفتکش اجازه ورود به آن محل را نخواهد داشت. اگر پراکندگی سوخت در حین تخلیه و در حضور نفتکش رخ دهد، نفتکش باید تا زمان پاکسازی محل آلوده در آن ناحیه با موتور خاموش توقف نماید.
لوله تهویه
نحوه گسترش مناطق خطر در محدوده لوله هواکش مخازن زیرزمینی بستگی به نصب و یا عدم نصب تجهیزات سیستم بازیافت بخارات دارد که این موضوع در دو حالت تصویر زیر نشان داده شده است.
محل تخلیه
برداشتن درپوش حوضچه تخلیه نفت قبل از شلنگ تخلیه ممکن است منجر به انتشار بخارات قابل اشتعال در اطراف محل تخلیه گردد. تمامی اتصالات در طول فرآیند رسید و برداشت سوخت باید مانند یک سیستم کاملا بسته بوده و فاقد هرگونه نشت باشد. از منابع خطر در محل تخلیه می‌توان به نشت فرآورده و یا بخارات از اتصالات شلنگ، آلودگی محل پس از قطع اتصالات شلنگ و انتشار بخارات قابل اشتعال قبل از جای گذاری درپوش حوضچه تخلیه اشاره نمود که در شکل زیر گسترش مناطق خطر برای محل تخلیه زیر زمینی نشان داده شده اند.
ضمنا هر حفره و یا چاله پایین‌تر از سطح زمین که بطور کامل و یا قسمتی از آن در محدوده ناحیه 1 و 2 قرار گیرد، باید به عنوان ناحیه 1 در نظر گرفته شود.
دیسپنسر
هر سازنده دیسپنسر بنزین موظف است نقشه طبقه بندی مناطق خطر را برای محصول خود تهیه و ارائه نماید. این طبقه بندی به ساختار داخلی دستگاه و تجهیزات سیستم جمع آوری بخاری که به آن متصل شده اند بستگی دارد. گسترش منطقه خطر اطراف یک دیسپنسر در دو حالت مجهز به سیستم بازیافت بخار و فاقد آن در تصویر زیر نمایش داده شده. بر اساس استاندارد سازنده دستگاه، ناحیه 2 اطراف بدنه می‌تواند از صفر تا 20 سانتی متر متغیر باشد. در تصویر زیر نحوه گسترش ناحیه خطر اطراف خروجی هواکش دیسپنسر را نشان می‌دهد و همانطور که معلوم است در دو حالت مجهز و یا فاقد سیستم بازیافت بخار یکسان است.
منطقه خطر دیگر زمانی است که خودرو، سوخت گیری را آغاز می نماید. در این هنگام بخارات از نازل و داخل باک به محیط اطراف منتشر می شوند. اگر در دیسپنسر از مرحله دوم سیستم بازیافت بخارات استفاده شده باشد، بخارات حاصله از طریق نازل به مخزن ذخیره برگشته و مقدار ناچیزی از آن به اتمسفر متصاعد خواهد شد. در این حالت همانطور که در شکل نشان داده شده است ناحیه 2 خطر است.
در صورتی که دیسپنسر بنزین فاقد سیستم جمع آوری بخارات باشد، با ورود نازل به باک خودرو و آغاز سوخت گیری، بخارات به اتمسفر منتقل می‌شود. به دلیل چگالی بالاتر این بخارات نسبت به هوا، منطقه خطر از اطراف باک خودرو به سمت زمین (مانند ذوزنقه ی هاشور خورده) گسترش خواهد یافت و در این حال منطقه خطر ناحیه 1 خواهد بود.
در شکل زیر منطقه خطر اطراف دستگاه توزیع سوخت و خودرو حین انجام عملیات سوختگیری برای یک دستگاه توزیع سوخت دو نازل نشان داده شده است. محدوده خطر در این حالت به محل قرار گیری خودرو حین سوخت گیری بستگی دارد. محل توقف خودرو با توجه به طول شلنگ محدود شده است. اما منطقه خطر به اندازه طولی از شلنگ که کشیده شده است، گسترش یافته و تا زمان اتمام این عملیات و قرار گرفتن نازل در محل استقرار خود ادامه خواهد داشت.
شرایط احداث جایگاه سوخت در تمامی جایگاه های سوخت مطابق مطالب بالا می باشد که باید حتما رعایت گردد.
